Հոգեկան առողջություն
«Միակ բանը, որ կարելի է սպասել լրատվամիջոցներից, զգոնությունն է». media.am
![«Միակ բանը, որ կարելի է սպասել լրատվամիջոցներից, զգոնությունն է». media.am «Միակ բանը, որ կարելի է սպասել լրատվամիջոցներից, զգոնությունն է». media.am](up/article/big/file_39187_4127768.jpg)
« Մենք հաճույք են ստանում ուրիշի տրավմաների մասին լսելով կամ տեսնելով: Եվ լրատվամիջոցները փաստորեն օգտվում են այդ ֆենոմենից »
Մարդ արարածը միշտ ուզում է հավատալ, հետևել այն պատրանքին, որ աշխարհը շատ վստահելի տեղ է: Թե՛ քաղաքական, թե՛ ֆիզիկական (ֆիզիոլոգիական) տեսակետից նրան դա պետք է: Ասենք, եթե սկսես կասկածել, որ քո շենքը ամուր չէ ու ամեն վայրկյան քեզ կարող է վտանգ սպառնալ, պարզ է, որ կառաջանա անվստահությունը, ինչը հղի է բավականին լուրջ հետևանքներով:
«ԶԼՄ-ներ և հոգեկան առողջություն» գիտաժողովում իմ ելույթում ուզում էի փոխանցել այն միտքը, որը պնդում է հոգեկան տրավմաների ու խանգարումների այսօրվա տեսությունը: Հայտնի է, որ տրավմատիկ հոգեվիճակի հայտնվելու համար պարտադիր չէ, որ վտանգավոր իրավիճակում հայտնվենք անձամբ մենք:
Մենք կարող ենք տրավմատիկ ապրումներ ունենալ՝ մեկ ուրիշի տրավմաների մասին տեղեկանալով:
Նախկինում կարծիք կար, որ տրավմատիկ, սթրեսային խանգարումը առաջանում է միայն այն դեպքում, երբ անձամբ քո կամ քո սիրելիների մարդկանց է հետ է մի բան պատահում: Հետո այդ մոտեցումը փոխվեց. տրավմայի սպասումը մեզ կարող է երկրորդային տրավմա փոխանցել:
Եվ այստեղ է, որ շատ մեծ է լրատվամիջոցների դերը: Ես կուզեի, որ լրատվամիջոցները ցանկացած նոր տեղեկություն փոխանցելով, զգուշանան, որպեսզի ուրիշին չփոխանցեն տրավման:
Իհարկե, հասկանալի է, որ ցնցող լուրերը լավ վաճառվում են: Մարդը մի յուրահատուկ ֆենոմեն է, որը սիրում է ուրիշների տրավմաների մասին տեղեկություններ ստանալ: Դա կոչվում է պարադոքսալ հաճույք: Մենք հաճույք ենք ստանում ուրիշի տրավմաների մասին լսելով կամ տեսնելով դրանք: Եվ լրատվամիջոցները փաստորեն օգտվում են այդ ֆենոմենից:
Խնդիրն այն է, որ եթե սթրեսային տեղեկությունը սխալ ճանապարհով է մատուցվում, լսարանի մոտ մաքրագործում՝ կատարսիս, տեղի չի ունենում: Ընդհակառակը՝ ստեղծվում է երկրորդային տրավմա:
Հաճախ մեր կյանքի ընթացքում ապրած նախկին տրավմաները մեզ օգնում են դիմակայել նոր տրավմաներին: Նկատի ունեմ թե՛ կոլեկտիվ, խմբակային, թե՛ անհատական տրավմաները:
Բայց քիչ չեն այն իրավիճակները, երբ դեպքը ոչ թե օգնում է դիմակայել, այլ թարմացնում է նախկին տրավմատիկ վերքը: Ոչ ոք չգիտե այն օրինաչափությունը, թե որ դեպքերում, որ մարդկանց մոտ ինչպիսի հետևանքներ կլինեն:
Միակ բանը, որ կարելի է սպասել լրատվամիջոցներից, զգոնությունն է: Ուրիշ բան հոգեբանները պահանջել կամ խնդրել չեն կարող: Ես կուզեի, որ զանգվածային լրատվամիջոցներում հայտնվող ցանկացած լուր կամ պատկեր, դիտարկվի նաև այս տեսակետից. իսկ որքանո՞վ այն կարող է ցավեցնել իմ ընտանիքին, իմ երեխաներին, անցանկալի հիշողություններ արթանցնել: Եթե այս տեսակետը օրակարգ մտնի, առնվազն 50%-ով կպակասեն այն վտանգները, որոնք սպառնում են մեր հոգեկան առողջությանը:
Ասելով, որ լրատվամիջոցներից դրական օրինակներ ենք սպասում՝ հիշենք, որ այդ օրինակները նախևառաջ պետք է իրական ու իրատեսական լինեն: Դրական օրինակներ են, ասենք, մեր շախմատի հավաքականի հաղթանակները:
Իսկ այն տհաճ երևույթները, որոնք մեր կողքը նկատելի են և բոլորս էլ այս կամ այն կերպ առնչվում ենք դրանց հետ, մասնավոր դեպքեր են, միջմարդկային հարաբերությունների դրսևորումներ: Աշխարհի բոլոր երկրներում դրանք անխուսափելի են:
Հոգեբանության մեջ կա իշխողների կամ իշխանավորների միֆի գաղափարը:
Մեզ մոտ այդ միֆը չկա, իշխանավորների մասին բոլոր տեղեկությունները առավելագույնս հասանելի ու մատչելի են: Մենք գիտենք նրանց ընտանիքների անդամների, միջանձնային հարաբերությունների ու իրենց տիրապետության տակ գտնվող բիզնեսների մասին (ով ում եղբայրն է, խնամին և այլն):
Այս ամենի արդյունքում իշխանությունը կորցնում է իր միֆը, իսկ ժողովուրդը կորցնում է իշխանության նկատմամբ իր հարգանքը:
Կարծում եմ՝ այլ ճանապարհ չկա. իշխանությունները պետք է փորձեն վերականգնել միֆն ու ժողովրդի վստահությունը: Բայց որպեսզի դա տեղի ունենա, հասարական պահանջը պետք է հասունանա:
Հասկանու՞մ եք, առանց վստահության հնարավոր չէ առողջ լինել:
Հասարակական գիտակցության մեջ մենք այսօր տեսնում ենք, որ նույնիսկ կազմակերպված ընդդիմություն չունենք, որոշ ուժեր ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում են, մյուսների հետ համագործակցում, հետո անհետանում: Անընդհատ խոսում եւ լսում ենք, որ ինչ-որ բան պետք է փոխել: Բայց ո՞վ է փոխողը:
Երբ իշխանավորների շարքում տեսնենք այն մարդկանց, որոնց վստահում ենք, վտանգի, վախի զգացողությունը չի տանջի:
21-րդ դարում մարդը մեկ օրվա ընթացքում այնքան ինֆորմացիա է ստանում, որքան միջին դարերում ստանում էր իր կյանքի ողջ ընթացքում: Պատկերացրեք, թե որքան ուժեղ ինֆորմացիոն ալիք է թափանցում մեր հոգեկան աշխարհ: Եվ այդ ինֆորմացիան մշակելը, մարսելը, արձագանքելը շատ դժվար է:
Ես շատ եմ աշխատում երեխաների հետ ու տեսնում եմ, որ եթե մենք չկարողանանք նրանց նոր ու հետաքրքիր բան մատուցել, նրաք ինտերնետային կախվածության տակ կմնան, իսկ շատ դեպքերում՝ ինտերնետի ստրուկը կդառնան: Չեն կարողանա կողմնորոշվել ու հանգիստ վերաբերվել քննադատությանը:
Բայց մի բան հաստատ է. նոր սերունդը մեզանից խելացի է: Բժշկական համալսարանում դասավանդելով՝ համոզվել եմ, որ իրենք շատ նպատակաուղղված ու դեպի շահը (լավ իմաստով) կողմնորոշված անձիք են:
Մենք հին ենք նրանց համեմատ, քանի որ ռոմանտիկ, սովետական գաղափարներով տոգորված անհասկանալի մարդիկ ենք: Իսկ երիտասարդները շատ ավելի կոնկրետ են: Եվ դա հուսադրող է:
Խաչատուր Գասպարյան
Հայկական հոգեբուժական ասոցիացիայի գլխավոր հոգեբան
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![ՀՀ ԱՆ. Ինչպե՞ս կառավարել սթրեսը ՀՀ ԱՆ. Ինչպե՞ս կառավարել սթրեսը](up/article/small/file_62923_600865.jpg)
Մասնագետները նշում են, եթե չսովորենք կառավարել սթրեսը, ապա քրոնիկական սթրեսի ազդեցության արդյունքում կարող են առաջանալ հոգեկան և մարմնական խանգարումներ...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Ցանկացած ժամանակ կարելի է սկսել նոր կյանք, սակայն փոփոխություններին պետք է, առաջին հերթին, հոգեբանորեն պատրաստ լինել ԵՊԲՀ. Ցանկացած ժամանակ կարելի է սկսել նոր կյանք, սակայն փոփոխություններին պետք է, առաջին հերթին, հոգեբանորեն պատրաստ լինել](up/article/small/file_62144_1343657.jpg)
Կարճատև արձակուրդը և հետտոնական ընթացքը մարդուն պարտադրում են դիմելու հարմարողական մեխանիզմների կիրառման ամենօրյա կյանքին վերադառնալու համար...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Ուսումնական տարվան ընդառաջ. մանկավարժ-հոգեբանի խորհուրդները ԵՊԲՀ. Ուսումնական տարվան ընդառաջ. մանկավարժ-հոգեբանի խորհուրդները](up/article/small/file_61381_5597329.jpg)
Մանկավարժ-հոգեբան, Խաղաթերապիայի կաբինետի պատասխանատու Ռուզաննա Շավրեշյանը ուսումնական տարվա մեկնարկից առաջ օգտակար խորհուրդներ է ներկայացնում, որոնք կարող են թեթևացնել առօրյան...
![](images/calendar.png)
![Անառողջ մտքերը և հույզերը հիվանդությունների նախապայմաններ. armeniamedicalcenter.am Անառողջ մտքերը և հույզերը հիվանդությունների նախապայմաններ. armeniamedicalcenter.am](up/article/small/file_61158_424291.jpg)
Հիվանդությունների կենսաքիմիական, կլիմայական և այլ պատճառների մասին կարելի է անվերջ խոսել: Սակայն դրանք միայն հետևանքներ են: Հիվանդության առաջնային պատճառը մարդու ներսում է՝ նրա մտքերում, հույզերում...
![](images/calendar.png)
![Ճանաչողական կողմնակալությունները առողջապահության մեջ. urolog.am Ճանաչողական կողմնակալությունները առողջապահության մեջ. urolog.am](up/article/small/file_60753_3725441.jpg)
Մարդն ունի մտածելու, շրջակա տեղեկատվությունը մեկնաբանելու և դրանք անձնական նախասիրությունների, համոզմունքների ու փորձառությունների միջոցով մշակելու միտումներ, որոնք երբեմն կարող են կողմնակալ լինել ու ազդել...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Գիտական թիրախը`աուտիզմ ԵՊԲՀ. Գիտական թիրախը`աուտիզմ](up/article/small/file_60649_3847522.jpg)
ՄԱԿ-ի կողմից ապրիլն ավանդաբար նշվում է որպես «Աուտիզմի իրազեկման ամիս»: Ամբողջ աշխարհում գիտնականների ուշադրության կենտրոնում են աուտիզմի սպեկտրի խանգարումները՝ կապված վերջին տասնամյակում...
![](images/calendar.png)
![Բառերի ուժը Բառերի ուժը](up/article/small/file_60299_6820848.jpg)
Դեռ 1949 թվականին հետազոտողներ Էնրիկո Ֆերմին, Ուլամը և Մակարոն ուսումնասիրել են ոչ գծային՝ տատանողական համակարգերը, որոնց հատկությունները կախված են դրանցում տեղի ունեցող գործընթացներից...
![](images/calendar.png)
![Նոր տարին իսկապես նոր դարձնելու հինգ միջոց. Սալուտեմ ամսագիր №4 Նոր տարին իսկապես նոր դարձնելու հինգ միջոց. Սալուտեմ ամսագիր №4](up/article/small/file_60167_7005937.jpg)
Ուրախ ժամանց հարազատների ու մտերիմների հետ, գեղեցիկ նվերներ, հրաշքներ և Ամանորի հեքիաթ… Ամեն տարի բոլորս մեծ ակնկալիքներով ենք սպասում Ամանորին, սակայն ժամանակի ընթացքում հաճախ հասկանում ենք, որ մեր երազանքներից շատերը այդպես էլ...
![](images/calendar.png)
![Ապաթիա, ուժերի անկում. armeniamedicalcenter.am Ապաթիա, ուժերի անկում. armeniamedicalcenter.am](up/article/small/file_59979_9228818.jpg)
Երբեմն բացակայում որևէ բան անելու ցանկությունը, սակայն երբ այն վեր է ածվում ամեն ինչի նկատմամբ անտարբերության, երբ ցանկություն չի լինում փողոց դուրս գալ, անգամ անկողնուց վեր կենալ, դա արդեն ոչ նորմալ վիճակ է...
![](images/calendar.png)
![Աուտիզմը՝ որպես զարգացման ընդհանուր խանգարում. Սալուտեմ ամսագիր №3 Աուտիզմը՝ որպես զարգացման ընդհանուր խանգարում. Սալուտեմ ամսագիր №3](up/article/small/file_59780_3019494.jpg)
Հոգեբանական զարգացման ընդհանուր խանգարումները բնորոշվում են սոցիալական փոխհարաբերություններում և հաղորդակցման ոլորտում որակական շեղումներով, ինչպես նաև հետաքրքրությունների...
![](images/calendar.png)
![Ո՞ր էմոցիաներն են օգտակար սրտի համար. urolog.am Ո՞ր էմոցիաներն են օգտակար սրտի համար. urolog.am](up/article/small/file_59624_2642606.jpg)
Զգացմունքը հզոր ուժ է, որի միջոցով ձևավորվում է մարդու հայացքը կյանքի վերաբերյալ։ Էմոցիաները ձևավորվում են օրվա ընթացքում կյանքի իրադարձությունների հիման վրա: Դրանց միջոցով կարեկցում և կիսում ենք...
![](images/calendar.png)
![Բժիշկների բռնկումները (Doctor's burnout). urolog.am Բժիշկների բռնկումները (Doctor's burnout). urolog.am](up/article/small/file_59466_3029218.jpg)
Այս երևույթն ունի բացասական ազդեցություն պացիենտների առողջության վրա։ Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության, նման բռնկումն աշխատանքային քրոնիկ սթրեսի հետևանքով ի հայտ եկող...
![](images/calendar.png)
![Հոգեբանը տրամադրությունը բարձրացնելու երեք անսպասելի եղանակ է նշել. news.am Հոգեբանը տրամադրությունը բարձրացնելու երեք անսպասելի եղանակ է նշել. news.am](up/article/small/file_59016_5149944.jpg)
Ճանաչողական-վարքային թերապիայի եւ սոցիալական հոգեբանության մասնագետ Ալիս Բոյսը բացատրել է, որ ընկճված ժամանակ առույգանալը հեշտ է: Պետք է ապրել այնպիսի զգացումներ, որոնք լինում են հաջողությամբ կատարված առաջադրանքից...
![](images/calendar.png)
![Հետտրավմատիկ սթրեսային և գեներալիզացված տագնապային խանգարումներ. nairimed.com Հետտրավմատիկ սթրեսային և գեներալիզացված տագնապային խանգարումներ. nairimed.com](up/article/small/file_58597_1279057.jpg)
Կպչուն մտքերը, իռացիոնալ վախերը, տարօրինակ ռիտուալները որոշ չափով բնորոշ են շատերիս:
Ինչպե՞ս հասկանալ, որ այն դուրս է եկել առողջ վարքի սահմաններից և ժամանակն է դիմել մասնագետի օգնությանը...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն